Słowniczek
olin — kochać (darzyć uczuciem, jak osobę)
seme — co, kto, który (używane do słów pytających)
sin — nowy, kolejny, inny, więcej
supa — pozioma powierzchnia; pot. stół, krzesło, sofa
suwi — słodki; słodycze, cukierek, ciastko; słodzić
Pytania z użyciem seme
W lekcji ósmej omówiliśmy, jak zadawać pytania z odpowiedziami „tak” i „nie”. Nie mówiliśmy jednak, jak konstruować pytania, które wymagają bardziej rozbudowanych odpowiedzi. Na przykład, kiedy ktoś cię pyta „Co cię uderzyło?”, nie możesz po prostu odpowiedzieć „tak” lub „nie” — to po prostu nie ma sensu. Musisz wypowiedzieć nazwę rzeczy, która cię uderzyła. No cóż, do zadawania podobnych pytań w języku toki pona używamy słowa seme.
seme li utala e sina? = Co cię zaatakowało?
Widzisz, na czym to polega? Oto kilka innych przykładów:
seme li moku e kili mi? = Co zjada mój owoc?
seme li lon poka mi? = Co jest za mną?
seme li lon tomo mi? = Co jest w moim domu?
seme li pona tawa sina? = Co jest dobrze dla ciebie? Co lubisz?
Ok, następna część może początkowo wyglądać na dość zagmatwaną, więc będzie ci łatwiej przyswoić, kiedy skorzystamy z tego, czego już się nauczyłeś. Przeanalizuj poniższe zdanie:
sina lukin e pipi. = Ty obserwujesz owada.
Teraz przekształcimy to zdanie w pytanie. Zamiast „Ty obserwujesz owada”, powiemy „Co obserwujesz?”:
sina lukin e pipi. = Ty obserwujesz owada. —>
sina lukin e seme? = Ty obserwujesz co?
Aż kusi, żeby zmienić kolejność słów, jak to się robi budując pytanie w języku polskim (część „co” wędruje na początek zdania: „Co ty obserwujesz?”). Gdyby próbować przetłumaczyć polszczyznę dosłownie, otrzymalibyśmy coś w rodzaju e seme lukin sina?, po prostu pokręcone. Słowo seme, tak samo jak pipi, funkcjonuje jak zwykły rzeczownik, a kolejność słów w zdaniu się nie zmienia, nawet jeśli zdanie jest pytaniem. Spójrz na kolejne przykłady:
sina pakala e seme? = Co zraniłeś?
sina lon seme? = Gdzie jesteś? (dosłownie: Ty w czym?)
ona li jo e seme? = Co on ma?
seme można też wykorzystywać jako przymiotnik. Kolejność słów w zdaniu w dalszym ciągu się nie zmienia, bez względu na wszystko:
jan seme li moku? = Kto je?
jan seme dosłownie oznacza „osoba która” i ma to samo znaczenie, co w języku polskim zaimek „kto”.
jan seme li tawa poka sina? = Kto z tobą przyszedł?
sina lukin e jan seme? = Kogo widziałeś?
sina toki tawa jan seme? = Do kogo mówisz?
ma seme li pona tawa sina? = Które kraje są dobre dla ciebie? Które kraje lubisz?
sina kama tan ma seme? = Z którego kraju pochodzisz? (dosł.: Ty przychodzisz z kraju którego?)
Jeśli chcesz się upewnić, czy prawidłowo budujesz pytanie, spróbuj zastąpić słowo seme słowem ni. Jeśli takie zdanie twierdzące z ni nie ma sensu, to prawdopodobnie źle zbudowałeś pytanie ze zdania oznajmującego. Czy na pewno pamiętałeś, żeby nie zmieniać szyku?
Z seme korzysta się także do uzyskania ekwiwalentu polskiego słowa „dlaczego”. Przypomnij sobie, że tan oznacza „ z powodu”, „ponieważ”:
sina kama tan seme? = Przyszedłeś ponieważ-co? Dlaczego przyszedłeś?
Sądzę, że to całkiem łatwo zrozumieć, więc nie będę przeciągał z mnóstwem przykładów.
Różności
Świetnie, zrobiłeś już ponad połowę kursu toki pony. Doszedłeś daleko, gratulacje! Z wyjątkiem pozostałych jeszcze jednego czy dwóch elementów, znasz już wszystkie najistotniejsze części toki pony. Od tego miejsca większość lekcji będzie poświęconych stopniowemu podsumowywaniu poznanego materiału i różnym drobnym tematom odłożonym na później.
Pozostało kilka pomniejszych detali językowych do omówienia, chociaż są zbyt proste, żeby poświęcać im odrębne lekcje. Dlatego odtąd w niektórych lekcjach (choć nie we wszystkich) pojawi się niewielka część z różnościami, jak ta. Posłuży wprowadzeniu nowego słownictwa i sposobu jego użycia. Zatem, w dzisiejszej części zajmiemy się słowami supa, suwi, sin i olin.
supa
Jeśli sprawdzisz to słowo w słowniku, dowiesz się, że oznacza dowolnego rodzaju poziomą powierzchnię. Chociaż można go nadal używać w tym znaczeniu, w faktycznym użytku zaczęło oznaczać albo stół, albo krzesło lub sofę. Ponadto my, Tokipończycy, używamy supa lape („powierzchnia spania”) w znaczeniu „łóżko”.
suwi
W tym słowie nie ma nic szczególnie trudnego. Jako przymiotnik oznacza „słodki” w smaku lub „słodki” z wyglądu, zachowania, milutki. Zwróć uwagę, że „słodki” nie oznacza tutaj „seksowny”, „atrakcyjny” ani nic w tym rodzaju. Jako rzeczownik suwi oznacza słodycze, cukierki lub inny rodzaj słodkiego jedzenia.
jan lili sina li suwi. = Twoje dziecko jest słodkie.
telo kili ni li suwi. = Ten napój owocowy jest słodki.
mi wile e suwi! = Chcę ciastko!
sin
To słowo prawie zawsze występuje w roli przymiotnika i oznacza „kolejny”, „następny” lub „więcej”.
jan sin li kama. = Nadchodzi więcej ludzi. LUB Nadchodzi jeszcze jedna osoba.
mi wile e suwi sin! = Chcę następne ciastko! LUB Chcę więcej ciastek!
olin
To słowo oznacza „kochać”. Co ważne, odnosi się wyłącznie do uczucia miłości, czułości, kochania osób. Na przykład można olin swoją dziewczynę lub rodziców, ale nie można olin piłki nożnej. Nie można olin rzeczy, przedmiotów, czynności. Jeśli chcesz powiedzieć, że coś lubisz, to nie możesz użyć olin. Zamiast tego powinieneś powiedzieć:
ni li pona tawa mi. = To (jest) dobre dla mnie. Lubię to.
Ćwiczenia
Spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z polskiego na toki ponę:
Co chcesz robić?
Kto cię kocha?
Czy to jest słodkie?
Idę do łóżka.
Czy idzie więcej ludzi?
Daj mi lizaka!
Kto tam?
Który robak cię zranił?
Z kim poszedłeś?
On kocha jeść.Zastanów się dobrze, to jest podchwytliwe.
A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z toki pony na polski:
jan Ken o, mi olin e sina.
ni li jan seme?
sina lon seme?
mi lon tan seme?
jan seme li meli sina?
sina tawa ma tomo tan seme?
sina wile tawa ma seme?