Lekcja 13. Kolory

Słowniczek

jelo — żółty
kule — kolor; malować, kolorować
laso — niebieski
loje — czerwony
pimeja — czarny, ciemny
sitelen — obraz, rysunek; rysować, pisać
walo — biały, jasny

Podstawowe kolory

W toki ponie występuje pięć podstawowych określeń koloru.

biały, jasny walo
czarny, ciemny pimeja
czerwony loje
niebieskozielony  laso
żółty jelo

Kombinacje kolorów

Zanim zaczniemy tę lekcję, przyjrzyj się liście słówek na dziś. Zwróć uwagę, że nie ma na niej takich słów jak „zielony”, „szary” czy „fioletowy”. To dlatego, że nie istnieją w języku toki pona. Pamiętając o tym spójrz na ten obrazek:

lesson13a.gif

Jakiego koloru jest prostokąt? Fioletowy, zgadza się? Bynajmniej! Gdybyś go powiększył, zobaczyłbyś szachownicę z wielu małych niebieskich i czerwonych kwadracików. Powiększony fragment tego obrazka wygląda tak:

lesson13b.gif

Jak widzisz, wymieszane niebieskie i czerwone punkty odbieramy jako fioletowy, purpurowy. Otóż w toki ponie wykorzystuje się ten sam pomysł. Przyjrzyj się:

len = ubranie
len laso = niebieskie ubranie
len laso loje = czerwononiebieskie ubranie, czyli fioletowe ubranie

Jeśli chodzi o mnie, to nie podoba mi się ten sposób tworzenia kolorów, ale muszę przyznać, że jest dość sprytny.

Korzystając z tej metody można mieszać różne kolory i uzyskiwać dowolne barwy. Oto niektóre z najpowszechniejszych:

laso loje = fioletowy („czerwononiebieski”)
laso jelo = zielony („żółtoniebieski”)
loje jelo = pomarańczowy („żółtoczerwony”)
loje walo = różowy („białoczerwony”)
walo pimeja = szary („ciemnobiały”)

Możesz łączyć razem tyle kolorów, ile chcesz, ale nie zapędzaj się. Koniec końców, w toki ponie chodzi o prostotę, więc sprowadź rzeczy do podstaw.

Zauważ, że kolory faktycznie nie występują w żadnym koniecznym porządku, możesz bez przeszkód mieszać je w dowolnej kolejności:

laso loje = czerwononiebieski = fioletowy
loje laso = niebieskoczerwony = fioletowy
laso jelo = żółtoniebieski = zielony
jelo laso = niebieskożółty = zielony

Zapamiętaj, że jelo, laso, loje, pimeja, walo są słowami modyfikującymi, przymiotnikami. W języku polskim mamy rzeczowniki oznaczające barwy, jak „błękit”, „czerwień”, „żółć”, „biel”, „czerń” — jelo, laso, loje, pimeja, walo nie są rzeczownikami, nie pełnią takiej funkcji. W języku polskim czasem używa się też np. słowa „niebieski” z pominięciem rzeczownika, mając na myśli kolor w ogóle, „kolor niebieski”, jak w zdaniu „Lubię niebieski”. W przeciwieństwie do polszczyzny, w toki ponie nie można pomijać rzeczownika. Zawsze mówimy albo o jakimś niebieskim obiekcie, albo o „kolorze niebieskim”.

Używanie kolorów z pi

Jeśli zrozumiałeś wyjaśnioną powyżej metodę łączenia kolorów, to wiesz o kolorach w toki ponie prawie wszystko, czego w praktyce potrzebujesz. Ale jeśli byłbyś skłonny dowiedzieć się więcej, możemy omówić jeszcze pewną rzecz. Jeżeli nie masz ochoty, możesz pominąć tę część lekcji — tego, co zawiera, używa się rzadko.

No dobrze. Przypuśćmy, że masz koszulkę, która wygląda tak:

lesson13c.png

Jak widać, jest czerwona z niebieskimi pasami, czyli czerwono-niebieska. Jednak nie możesz jej nazwać len loje laso, ponieważ to oznacza „fioletowa koszulka”, jak mówiliśmy przed chwilą. Tak więc, musimy skorzystać z en, żeby rozdzielić te dwa kolory, a następnie użyć pi, żeby wskazać, że chociaż są dwa kolory, to oba odnoszą się do jednej i tej samej rzeczy:

len pi loje en laso = koszulka czerwona i niebieska

Załapałeś? Zobaczmy teraz, co by się stało, gdybyśmy nie użyli pi:

len loje en laso li pona. = Czerwona koszulka i niebieski są dobre.

Bez słowa pomocniczego pi, słowo laso zostaje sobie na boku, nie ma niczego, do czego mogłoby się odnosić. Dlatego to zdanie jest niepoprawne (laso nie jest rzeczownikiem, NIE oznacza „kolor niebieski”).

len pi (loje en laso)
(len loje) en (laso)

kule

Zrozumienie kule jest całkiem proste. To słowo ma trzy główne zastosowania.
Kiedy chcemy coś powiedzieć o jakimś kolorze w ogólności, a nie o konkretnym obiekcie mającym taki kolor, używamy słowa kule w połączeniu z odpowiednim przymiotnikiem:

kule pimeja li ike tawa mi. = Nie lubię koloru czarnego.

Używamy kule, żeby zapytać o kolor jakiejś rzeczy; jeśli rozumie się seme, nie trzeba dodatkowych objaśnień:

ni li kule seme? = Jakiego to jest koloru? (To jest koloru jakiego?)

Słowo kule może też służyć jako czasownik, oznaczając „kolorować”, „barwić” lub „malować”:

mi kule e lipu = Koloruję papier.

Różności

W dzisiejszym dziale różności zajmiemy się słowem sitelen. Jako rzeczownik oznacza „obraz”, „rysunek”, „zdjęcie”, „wizerunek”. Jako czasownik oznacza „rysować” lub „pisać”.

sitelen najbardziej przydaje się do tworzenia rzeczowników złożonych. Na przykład, wyrażenia sitelen tawa („ruchomy obraz”) używa się w znaczeniu filmu lub programu telewizyjnego.

sitelen tawa "Futurama" li pona tawa mi. = Podoba mi się program telewizyjny „Futurama”.
sitelen tawa "Matrix" li pona kin. = Film „Matrix” też jest dobry.

Do sitelen można dołączyć ma:

o pana e sitelen ma tawa mi.

sitelen ma, oczywiście, oznacza „obraz ziemi, terenu”, czyli „mapa”.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z polskiego na toki ponę:

Nie widzę niebieskiej torby.
Zielony ludzik przybył z nieba.
Lubię fioletowy.
Niebo jest niebieskie.
Spójrz na tego czerwonego żuka.
Chcę mapę.
Czy oglądasz „Dr House'a”?
Jaki kolor lubisz?

Myśl: „Jaki kolor jest dobry dla ciebie?”

A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z toki pony na polski:

suno li jelo.
telo suli li laso.
mi wile moku e kili loje.
ona li kule e tomo tawa.

A teraz przeczytaj wiersz w toki ponie. Co prawda występują w nim poetyckie wyrażenia, ale całość słownictwa i konstrukcji, jakie wykorzystuje, już omawialiśmy. Jeśli się pilnie uczyłeś, powinieneś sobie dać radę i móc go docenić:

ma mi li pimeja.
kalama ala li lon.
mi lape. mi sona.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 License