Słowniczek
nanpa — liczba, numer
tu — dwa; dzielić
wan — jeden; jednoczyć
weka — z dala, daleko od; usuwać, eliminować
Liczb używaj skąpo!
Zanim zaczniemy tę lekcję, muszę coś powiedzieć: metody tworzenia większych liczb, którą zaraz poznasz, unikaj kiedy tylko możesz. Chociaż w toki ponie da się nazwać liczby takie jak „23”, absolutnie nie powinieneś dokładnie ich określać, chyba że koniecznie musisz.
Liczebniki główne
Pewnie już zauważyłeś w słowniczku, że w toki ponie są tylko dwa liczebniki: wan (1) oraz tu (2). Prócz tego można używać ala w znaczeniu 0.
Kiedy potrzebujemy większych liczb, zestawiamy je z podstawowych. Najprościej mówiąc, tworzymy ciąg wyrazów wan i tu, używając każdego tyle razy, aż suma da pożądaną liczbę. Na przykład, dodanie do siebie tu i wan daje 3: tu wan = 2 + 1 = 3.
Sprytne, co?
tu tu = 2 + 2 = 4
tu tu tu wan = 2 + 2 + 2 + 1 = 7
Liczebniki dodaje się do rzeczowników w taki sam sposób jak przymiotniki:
jan tu wan = 3 osoby
jan lili tu tu = 4 dzieci
Jak widzisz, wyrażanie tą metodą większych liczb szybko staje się męczące i nudne. Toki pona została skonstruowana w taki sposób specjalnie, żeby zachęcać do koncentrowania się na prostocie.
Używaj mute, oszczędzaj liczby
No dobrze, a więc używanie liczb, kiedy nie są absolutnie konieczne, jest złym pomysłem. Zamiast tego, na określenie każdej ilości większej niż tu stosujemy mute:
jan mute li kama. = Przyszło wiele osób.
Naturalnie, to jest dosyć nieokreślone. W takim zdaniu mute może oznaczać 3, a może oznaczać 3000. Na szczęście, mute jest przymiotnikiem, więc możemy po nim dokleić inny przymiotnik. Gdyby to było mnóstwo, mnóstwo osób, moglibyśmy powiedzieć:
jan mute mute mute li kama! = Nadchodzi wiele, wiele, wiele ludzi!
Najprawdopodobniej w tym zdaniu mowa o tym, że nadchodzi co najmniej tysiąc osób. Przypuśćmy teraz, że mamy do czynienia z więcej niż dwiema osobami, ale nie z bardzo wieloma. Jeśli jest ich czworo czy pięcioro, możemy powiedzieć:
jan mute lili li kama. = Nadchodzi mała ilość osób.
I znowu, te określenia są w dalszym ciągu względne i mogą się zmieniać, zależnie od tego, o czym mowa. Kieruj się po prostu sensowaną oceną i pamiętaj, że w toki ponie nie chodzi o dokładność.
Liczebniki porządkowe
Jeżeli zrozumiałeś, jak funkcjonują liczebniki główne, to do posługiwania się liczebnikami porządkowymi już tylko krok. Wyrażenie „czwarta osoba” przetłumaczylibyśmy tak:
jan pi nanpa tu tu = osoba o numerze 4; czwarta osoba
To łatwe — wystarczy wstawić pi nanpa pomiędzy rzeczownik a liczbę. Jeszcze parę przykładów, jeśli potrzebujesz się przyjrzeć:
ni li jan lili ona pi nanpa tu. = To jest jej drugie dziecko.
meli mi pi nanpa wan li nasa. = Moja pierwsza dziewczyna była zwariowana.
Inne zastosowania wan i tu
Słowa wan można używać jako czasownika, oznacza „jednoczyć”, „łączyć”:
mi en meli mi li wan. = Ja i moja dziewczyna połączyliśmy się. Ja i moja dziewczyna wzięliśmy ślub.
Z kolei tu jako czasownik oznacza „dzielić”, „rozszczepiać”:
o tu e palisa ni. = Podziel ten kij. Przełam go na dwa kawałki.
Uwaga na temat luka
Dawniej słowo luka było używane w znaczeniu 5. W tym znaczeniu, jako liczby, używało się go w podobny sposób jak wan i tu. Na przykład luka tu oznaczało 7.
Zastosowanie słowa luka jako liczebnika 5 zostało usunięte z toki pony, żeby podtrzymać nacisk na prostotę jako główną cechę języka. Wspominam o tym minionym znaczeniu dlatego, że można je napotkać w niektórych starszych tekstach. Myślę, że warto, żebyś wiedział.
Różności
Słowo na dziś to: weka. Jako czasownik oznacza „pozbywać się”, „usuwać” itp.
o weka e len sina. = Zdejmij ubranie.
o weka e jan lili tan ni. ona li wile ala kute e ni. = Usuń stąd dziecko. Nie powinno tego słuchać.
Bardzo często weka jest też używane jako przymiotnik i przysłówek:
mi weka. = Nie było mnie (tutaj).
mi wile tawa weka. = Chcę wyjechać, wyjść, odejść stąd.
Można je też stosować jako odpowiednik słów „daleki”, „odległy”:
tomo mi li weka tan ni. = Mój dom jest daleko stąd.
ma Elopa li weka tan ma Mewika. = Europa jest daleko od Ameryki.
Dodanie ala daje znaczenie „blisko”, „obok”:
ma Mewika li weka ala tan ma Kupa. = USA jest niedaleko Kuby.
Ćwiczenia
Spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z polskiego na toki ponę:
Widziałem trzy ptaki.
Nadchodzi wielu ludzi.
Pierwsza osoba jest tutaj.
Mam dwa samochody.
Trochę ludzi nadchodzi.
Zjednoczcie się!
A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z toki pony na polski:
mi weka e ijo tu ni.
o tu.
mi lukin e soweli tu.
mi weka.