Słowniczek
rzeczowniki
jan — ktoś, ktokolwiek, osoba itp.
mi — ja, mnie, mną itd.
sina — ty, ciebie, tobie itd.
suno — słońce, światło
moku — jedzenie
telo — woda, płyn, cieczczasowniki, przymiotniki
moku — jeść, pić
pona — dobry, prosty; naprawiać
suli — duży, (o człowieku: wysoki, gruby), długi, ważnysłowa pomocnicze
li — słowo pomocnicze, oddziela podmiot w trzeciej osobie od czasownika
Zdania z podmiotem mi lub sina
Jedna z pierwszych reguł, jakich się nauczymy: w toki ponie nie ma czasownika być. Mówi się na przykład:
mi pona. = Ja (jestem) dobry.
sina suli. = Ty (jesteś) duży/ważny.
Po prostu powiedz mi lub sina, a potem dokończ zdanie czasownikiem lub przymiotnikiem. To absolutnie najprostszy rodzaj zdań w toki ponie, ale już natknąłeś się na coś, do czego zapewne nie nawykłeś. Wszystkie te ulubione słówka jak „jest”, „był” i „będzie” zniknęły. Pomachaj im na do widzenia! Chociaż może ci się to wydawać dziwne, faktycznie jest prostsze, jeśli się nad tym zastanowisz. Istnieją również inne języki bez form czasownika „być”, więc nie myśl, że ten brak jest zupełnie dziwny. Po prostu wymaga trochę praktyki, żeby przyzwyczaić się do korzystania z tego pomysłu.
Niejednoznaczność toki pony
Przejdźmy teraz do innej koncepcji, która pewnie wyda ci się dziwna. Czy dostrzegłeś, że wiele słów w słowniku ma po kilka znaczeń? Na przykład suli może oznaczać „duży” albo „długi”.. albo „wysokiego wzrostu”… albo „gruby”… albo „ważny”. Pewnie już się zastanawiasz: „Co jest? Jak jedno słowo może oznaczać tyle różnych rzeczy?”. Cóż, witaj w świecie toki pony! Prawda jest taka, że w toki ponie jest wiele tego rodzaju słów. Ponieważ ten język ma tak niewiele słów i jest tak prosty, nie da się uniknąć niejednoznaczności. Jednak brak precyzji niekoniecznie jest czymś złym. Z powodu braku precyzji osoby używające toki pony zmuszone są skoncentrować się przede wszystkim na najbardziej podstawowym, niezmiennym aspekcie rzeczy, zamiast na wielu drugorzędnych szczegółach.
Przy okazji: rodzajów gramatycznych dla rzeczowników ani przymiotników też nie ma. Nie musisz się zastanawiać, czy „woda” w toki ponie też jest rodzaju żeńskiego i czym się różni „duży” od „duża”.
Toki pona jest również niejednoznaczna, gdyż nie podaje nawet, czy słowo jest w liczbie pojedynczej (chodzi o tylko jedną rzecz) czy mnogiej (chodzi o więcej niż jedną rzecz). Na przykład, jan może oznaczać albo „osoba” albo „ludzie”. Jeśli właśnie stwierdziłeś, że toki pona to zbyt arbitralny język i brak liczby mnogiej to ostatnia kropla, przelewająca czarę, nie sądź pochopnie. Toki pona to nie jedyny język, w którym nie określa się, czy rzeczownik jest mnogi czy nie. Na przykład w japońskim jest tak samo. Więc jeśli teraz przyswoisz sobie tę koncepcję w toki ponie, zyskasz niektóre z dokładnie tych samych umiejętności w dużo krótszym czasie. Pocieszająca myśl, prawda?
„Czasownik”
A teraz poznamy inną rzecz, która pewnie wyda ci się dziwaczna.. Przyjrzyj się tym przykładom:
mi moku. = Ja jem. LUB Ja jestem jedzeniem.
sina pona. = Ty jesteś dobry. LUB Ty naprawiasz.
Znowu widać niejednoznaczność toki pony. Ponieważ w toki ponie nie ma czasownika „być”, gubi się dokładne znaczenie. Słowo moku w tym zdaniu może być czasownikiem lub może być rzeczownikiem. Podobnie pona może być przymiotnikiem lub czasownikiem. W podobnych sytuacjach słuchacz musi korzystać z kontekstu. W końcu, jak często słyszysz jak ktoś mówi „Jestem jedzeniem?”. Spokojnie możesz być pewien, że mi moku oznacza ja jem.
W przypadku takich zdań jak sina pona jest inny sposób pozwalający na skonkretyzowanie, co mamy na myśli, nauczysz się o nim w kolejnej lekcji.
Brak czasów
„Czasowniki” w toki ponie nie mają czasów:
mi pona. = Jestem dobry LUB Byłem dobry LUB Będę dobry.
To kolejny przykład braku precyzji toki pony. Jeśli to absolutnie konieczne, są sposoby na wyrażenie tego, że coś zaszło w przeszłości, w teraźniejszości lub w przyszłości, ale o tym nauczysz się po dłuższym czasie.
Zdania z podmiotem innym niż mi i sina
Widzieliśmy już zdania z mi i sina, które są najprostszymi możliwymi zdaniami w toki ponie. W zdaniach, które jako podmiotu nie używają ani mi, ani sina, występuje pewien drobny haczyk, którego musisz się nauczyć. Nie jest zbyt skomplikowany, wymaga tylko trochę praktyki, żeby zapamiętać, że należy go używać. Przyjrzyj się, jak stosuje się li:
telo li pona. = Woda (jest) dobra.
suno li suli. = Słońce (jest) duże.
moku li pona. = Jedzenie (jest) dobre.
li to specjalne słówko gramatyczne, które oddziela podmiot od jego „czasownika”. Pamiętaj: stosuje się je tylko wtedy, kiedy podmiotem nie jest mi ani sina. Chociaż teraz może się wydawać bezużyteczne, w dalszej nauce toki pony zobaczysz, że pewne zdania byłyby bardzo zagmatwane i mylące, gdyby nie było li. Dlatego spróbuj poćwiczyć używanie li, kiedy tylko masz okazję, aż stanie się dla ciebie czymś zwyczajnym.
Ćwiczenia
Spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z polskiego na toki ponę:
Ludzie są dobrzy.
Jem.
Jesteś wysoki.
Woda jest prosta.
Jezioro jest duże.
A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania z toki pony na polski:
suno li suli.
mi suli.
jan li moku.